اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خِیَرَةَ اللَّهِ و َابْنَ خِیَرَتِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ و َابْنَ سَیِّدِ الْوَصِیّینَ

سلام بر تو اى ابا عبداللّه سلام بر تو اى فرزند رسول خدا سلام بر تو اى برگزیده خدا و فرزند برگزیده اش سلام بر تو اى فرزند امیر مؤ منان و فرزند آقاى اوصیاء


اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ فاطِمَةَ سَیِّدَةِ نِساَّءِ الْعالَمینَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ثارَ اللَّهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ

سلام بر تو اى فرزند فاطمه بانوى زنان جهانیان سلام بر تو اى که خدا خونخواهیش کند و فرزند چنین کسى و اى کشته اى که انتقام کشته گانت نگرفتى


اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَعَلَى الاَْرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِناَّئِکَ عَلَیْکُمْ مِنّى جَمیعاً سَلامُ اللَّهِ اَبَداً ما بَقیتُ وَ بَقِىَ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ

سلام بر تو و بر روانهائى که فرود آمدند به آستانت ، بر شما همگى از جانب من سلام خدا باد همیشه تا من برجایم و برجا است شب و روز

یا اَباعَبْدِاللَّهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِیَّةُ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتِ الْمُصیبَةُ بِکَ عَلَیْنا وَ عَلى جَمیعِ اَهْل ِالاِْسْلامِ

اى ابا عبداللّه براستى بزرگ شد سوگوارى تو و گران و عظیم گشت مصیبت تو بر ما و بر همه اهل اسلام


و َجَلَّتْ وَ عَظُمَتْ مُصیبَتُکَ فِى السَّمواتِ عَلى جَمیعِ اَهْلِ السَّمواتِ فَلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَیْکُمْ اَهْلَ الْبَیْتِ

و گران و عظیم گشت مصیبت تو در آسمانها بر همه اهل آسمانها پس خدا لعنت کند مردمى را که ریختند شالوده ستم و بیدادگرى را بر شما خاندان


وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً دَفَعَتْکُمْ عَنْ مَقامِکُمْ و َاَزالَتْکُمْ عَنْ مَراتِبِکُمُ الَّتى رَتَّبَکُمُ اللَّهُ فیها

و خدا لعنت کند مردمى را که کنار زدند شما را از مقام مخصوصتان و دور کردند شما را از آن مرتبه هائى که خداوند آن رتبه ها را به شما داده بود


و َلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً قَتَلَتْکُمْ وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُمَهِّدینَ لَهُمْ بِالتَّمْکینِ مِنْ قِتالِکُمْ

و خدا لعنت کند مردمى که شما را کشتند و خدا لعنت کند آنانکه تهیه اسباب کردند براى کشندگان شما تا آنها توانستند با شما بجنگند


بَرِئْتُ اِلَى اللَّهِ وَ اِلَیْکُمْ مِنْهُمْ وَ مِنْ اَشْیاعِهِمْ وَ اَتْباعِهِمْ وَ اَوْلِیاَّئِهِم

بیزارى جویم بسوى خدا و بسوى شما از ایشان و از پیروان و دنبال روندگانشان و دوستانشان


یا اَباعَبْدِاللَّهِ اِنّى سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکُمْ اِلى یَوْمِ الْقِیامَةِ

اى اباعبداللّه من تسلیمم و در صلحم با کسى که با شما در صلح است و در جنگم با هر کس که با شما در جنگ است تا روز قیامت


وَ لَعَنَ اللَّهُ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوانَ وَ لَعَنَ اللَّهُ بَنى اُمَیَّةَ قاطِبَةً وَ لَعَنَ اللَّهُ ابْنَ مَرْجانَةَ

و خدا لعنت کند خاندان زیاد و خاندان مروان را و خدا لعنت کند بنى امیه را همگى و خدا لعنت کند فرزند مرجانه (ابن زیاد) را


وَ لَعَنَ اللَّهُ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ لَعَنَ اللَّهُ شِمْراً وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً اَسْرَجَتْ وَ اَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِکَ

خدا لعنت کند عمر بن سعد را و خدا لعنت کند شمر را و خدا لعنت کند مردمى را که اسبها را زین کردند و دهنه زدند و به راه افتادند براى پیکار با تو


بِاَبى اَنْتَ وَ اُمّى لَقَدْ عَظُمَ مُصابى بِکَ فَاَسْئَلُ اللَّهَ الَّذى اَکْرَمَ مَقامَکَ

پدر و مادرم بفدایت که براستى بزرگ شد مصیبت تو بر من پس مى خواهم از آن خدائى که گرامى داشت مقام تو را


وَ اَکْرَمَنى بِکَ اَنْ یَرْزُقَنى طَلَبَ ثارِکَ مَعَ اِمامٍ مَنْصُورٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ و َآلِهِ

و گرامى داشت مرا بخاطر تو که روزیم گرداند خونخواهى تو را در رکاب آن امام یارى شده از خاندان محمد صلى اللّه علیه و آله


اَللّهُمَّ اجْعَلْنى عِنْدَکَ وَجیهاً بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ

خدایا قرار ده مرا نزد خودت آبرومند بوسیله حسین علیه السلام در دنیا و آخرت


یا اَباعَبْدِاللَّهِ اِنّى اَتَقَرَّبُ اِلى اللَّهِ وَ اِلى رَسُولِهِ وَ اِلى امیرِالْمُؤْمِنینَ وَ اِلى فاطِمَةَ وَ اِلَى الْحَسَنِ

اى اباعبداللّه من تقرب جویم به درگاه خدا و پیشگاه رسولش و امیرالمؤ منین و فاطمه و حسن


وَ اِلَیْکَ بِمُوالاتِکَ وَ بِالْبَراَّئَةِ [مِمَّنْ قاتَلَکَ وَ نَصَبَ لَکَ الْحَرْبَ وَ بِالْبَرائَةِ مِمَّنْ اَسَّسَ اَساسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِعَلَیْکُمْ

وَ اَبْرَءُ اِلَى اللّهِ وَ اِلى رَسُولِهِ] مِمَّنْ اَسَسَّ اَساسَ ذلِکَ وَ بَنى عَلَیْهِ بُنْیانَهُ وَ جَرى فى ظُلْمِهِ وَ جَوْرِهِ عَلَیْکُمْ وَ على اَشْیاعِکُمْو شما بوسیله دوستى تو و بوسیله بیزارى از کسى که با تو مقاتله کرد و جنگ با تو را برپا آرد و به بیزارى جستن از آسى آه شالوده ستم و ظلم بر شما را ریخت




و بیزارى جویم بسوى خدا و بسوى رسولش از کسى که پى ریزى کرد شالوده این کار را و پایه گذارى کرد بر آن بنیانش را و دنبال کرد ستم و ظلمش را بر شما و بر پیروان شما


بَرِئْتُ اِلَى اللَّهِ وَ اِلَیْکُمْ مِنْهُمْ وَ اَتَقَرَّبُ اِلَى اللَّهِ ثُمَّ اِلَیْکُمْ بِمُوالاتِکُمْ وَ مُوالاةِ وَلِیِّکُمْ

بیزارى جویم بدرگاه خدا و به پیشگاه شما از ایشان و تقرب جویم بسوى خدا سپس بشما بوسیله دوستیتان و دوستى دوستان شما


وَ بِالْبَرآئَةِ مِنْ اَعْداَّئِکُمْ وَ النّاصِبینَ لَکُمُ الْحَرْبَ وَ بِالْبَرآئَةِ مِنْ اَشْیاعِهِمْ وَ اَتْباعِهِمْ

و به بیزارى از دشمنانتان و برپا کنندگان (و آتش افروزان ) جنگ با شما و به بیزارى از یاران و پیروانشان


اِنّى سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکُمْ وَحَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکُمْ وَ وَلِىُّ لِمَنْ والاکُمْ وَ عَدُوُّ لِمَنْ عاداکُمْ

من در صلح و سازشم با کسى که با شما در صلح است و در جنگم با کسى که با شما در جنگ است و دوستم با کسى که شما را دوست دارد و دشمنم با کسى که شما را دشمن دارد


فَاَسْئَلُ اللَّهَ الَّذى اَکْرَمَنى بِمَعْرِفَتِکُمْ وَمَعْرِفَةِ اَوْلِیاَّئِکُمْ وَ رَزَقَنِى الْبَراَّئَةَ مِنْ اَعْداَّئِکُمْ

و درخواست کنم از خدائى که مرا گرامى داشت بوسیله معرفت شما و معرفت دوستانتان و روزیم کند بیزارى جستن از دشمنانتان را


اَنْ یَجْعَلَنى مَعَکُمْ فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ وَاَنْ یُثَبِّتَ لى عِنْدَآُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ

به اینکه قرار دهد مرا با شما در دنیا و آخرت و پابرجا دارد براى من در پیش شما گام راست و درستى (و ثبات قدمى ) در دنیا و آخرت


وَ اَسْئَلُهُ اَنْ یُبَلِّغَنِى الْمَقامَ الْمَحْمُودَ لَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ اَنْ یَرْزُقَنى طَلَبَ ثارى مَعَ اِمامٍ هُدىً ظاهِرٍ ناطِقٍ [بِالْحَقِّ] مِنْکُمْ

و از او خواهم که برساند مرا به مقام پسندیده شما در پیش خدا و روزیم کند خونخواهى شما را با امام راهنماى آشکار گویاى [به حق] که از شما (خاندان ) است


وَ اَسْئَلُ اللَّهَ بِحَقِّکُمْ وَبِالشَّاْنِ الَّذى لَکُمْ عِنْدَهُ اَنْ یُعْطِیَنى بِمُصابى بِکُمْ اَفْضَلَ ما یُعْطى مُصاباً بِمُصیبَتِهِ مُصیبَةً ما اَعْظَمَه

و از خدا خواهم به حق شما و بدان منزلتى که شما نزد او دارید ، که عطا کند به من بوسیله مصیبتى که از ناحیه شما به من رسیده بهترین پاداشى را که مى دهد به یک مصیبت زده از مصیبتى که دیده


وَ اَعْظَمَ رَزِیَّتَها فِى الاِْسْلامِ وَ فى جَمیعِ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ اَللّهُمَّ اجْعَلْنى فى مَقامى هذا مِمَّنْ تَنالُهُ مِنْکَ صَلَواتٌ وَ رَحْمَةٌ وَ مَغْفِرَةٌ

براستى چه مصیبت بزرگى و چه داغ گرانى بود در اسلام و در تمام آسمانها و زمین خدایا چنانم کن در اینجا که ایستاده ام از کسانى باشم که برسد بدو از ناحیه تو درود و رحمت و آمرزشى


اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیاىَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتى مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

خدایا قرار ده زندگیم را زندگى محمد و آل محمد و مرگم را مرگ محمد و آل محمد


اَللّهُمَّ اِنَّ هذا یَوْمٌ تَبرَّکَتْ بِهِ بَنُو اُمَیَّةَ وَ ابْنُ آکِلَةِ الَْآکبادِ اللَّعینُ ابْنُ اللَّعینِ عَلى لِسانِکَ وَ لِسانِ نَبِیِّکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ

خدایا این روز روزى است که مبارک و میمون دانستند آنرا بنى امیه و پسر آن زن جگرخوار (معاویه ) آن ملعون پسر ملعون (آه لعن شده ) بر زبان تو و زبان پیامبرت که درود خدا بر او و آلش باد


فى کُلِّ مَوْطِنٍ وَ مَوْقِفٍ وَقَفَ فیهِ نَبِیُّکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ

در هر جا و هر مکانى که توقف کرد در آن مکان پیامبرت صلى اللّه علیه و آله


اَللّهُمَّ الْعَنْ اَباسُفْیانَ وَ مُعوِیَةَ وَ یَزیدَ بْنَ مُعاوِیَةَ عَلَیْهِمْ مِنْکَ اللَّعْنَةُ اَبَدَ الاْبِدینَ

خدایا لعنت کن ابوسفیان و معاویه و یزید بن معاویه را که لعنت بر ایشان باد از جانب تو براى همیشه


وَ هذا یَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَ آلُ مَرْوانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَیْنَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِ

و این روز روزى است که شادمان شدند به این روز دودمان زیاد و دودمان مروان بخاطر کشتنشان حضرت حسین صلوات اللّه علیه را


اَللّهُمَّ فَضاعِفْ عَلَیْهِمُ اللَّعْنَ مِنْکَ وَ الْعَذابَ [الاَْلیمَ] اَللّهُمَّ اِنّى اَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ فى هذَا الْیَوْمِ وَ فى مَوْقِفى هذا

خدایا پس چندین برابر کن بر آنها لعنت خود و عذاب دردناک را خدایا من تقرب جویم بسوى تو در این روز و در این جائى که هستم


وَ اَیّامِ حَیاتى بِالْبَراَّئَهِ مِنْهُمْ وَاللَّعْنَةِ عَلَیْهِمْ وَ بِالْمُوالاتِ لِنَبِیِّکَ وَ آلِ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ اَلسَّلامُ

و در تمام دوران زندگیم به بیزارى جستن از اینها و لعنت فرستادن بر ایشان و بوسیله دوست داشتن پیامبرت و خاندان پیامبرت که بر او و بر ایشان سلام باد


پس مى گوئى صد مرتبه :


اَللّهُمَّ الْعَنْ اَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آخِرَ تابِعٍ لَهُ عَلى ذلِکَ

خدایا لعنت کن نخستین ستمگرى را که بزور گرفت حق محمد و آل محمد را و آخرین کسى که او را در این زور و ستم پیروى کرد


اَللّهُمَّ الْعَنِ الْعِصابَةَ الَّتى جاهَدَتِ الْحُسَیْنَ وَ شایَعَتْ وَ بایَعَتْ وَ تابَعَتْ عَلى قَتْلِهِ اَللّهُمَّ الْعَنْهُمْ جَمیعاً

خدایا لعنت کن بر گروهى که پیکار کردند با حسین علیه السلام و همراهى کردند و پیمان بستند و از هم پیروى کردند براى کشتن آن حضرت خدایا لعنت کن همه آنها را


پس مى گوئى صد مرتبه :


اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ وَ عَلَى الاَْرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِناَّئِکَ عَلَیْکَ مِنّى سَلامُ اللَّهِ [اَبَداً] ما بَقیتُ وَ بَقِىَ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَ لاجَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّى لِزِیارَتِکُمْ

سلام بر تو اى ابا عبداللّه و بر روانهائى که فرود آمدند به آستانت ، بر تو از جانب من سلام خدا باد همیشه تا من زنده ام و برپا است شب و روز و قرار ندهد این زیارت را خداوند آخرین بار زیارت من از شما


اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ وَ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلى اَوْلادِ الْحُسَیْنِ وَ عَلى اَصْحابِ الْحُسَیْنِ

سلام بر حسین و بر على بن الحسین و بر فرزندان حسین و بر اصحاب و یاران حسین


پس مى گوئى :


اَللّهُمَّ خُصَّ اَنْتَ اَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنّى وَ ابْدَاءْ بِهِ اَوَّلاً ثُمَّ الثّانِىَ وَالثّالِثَ وَ الرّابِعَ

خدایا مخصوص گردان نخستین ستمگر را به لعنت من و آغاز کن بدان لعن اولى را و سپس دومى و سومى و چهارمى را


اَللّهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ خامِساً وَ الْعَنْ عُبَیْدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ اَبى سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوانَ اِلى یَوْمِ الْقِیمَةِ

خدایا لعنت کن یزید را در مرتبه پنجم و لعنت کن عبیداللّه پسر زیاد و پسر مرجانه را و عمر بن سعد و شمر و دودمان ابوسفیان و دودمان زیاد و دودمان مروان را تا روز قیامت


پس به سجده مى روى ومى گوئى :


اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشّاکِرینَ لَکَ عَلى مُصابِهِمْ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلى عَظیمِ رَزِیَّتى

خدایا مخصوص تو است ستایش سپاسگزاران تو بر مصیبت زدگى آنها، ستایش خداى را بر بزرگى مصیبتم


اَللّهُمَّ ارْزُقْنى شَفاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لى قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ اَصْحابِ الْحُسَیْنِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ

خدایا روزیم گردان شفاعت حسین علیه السلام را در روز ورود (به صحراى قیامت ) و ثابت بدار گام راستیم را در نزد خودت با حسین علیه السلام و یاران حسین آنانکه بى دریغ دادند جان خود را در راه حسین علیه السلام

مـقـصود از تقلید چیست ؟ مگر نه این است که تقلید از دیگران مذمت شده است ؟ و بافرض اینکه تـقلید کار درستى باشد , چرا باید از مجتهد اعلم تقلید کرد ؟ و اساساچرا مجتهدین با هم اختلاف نظر دارند ؟ و آیا اگر آنان در فتواهایى که مى دهند باهم مشورت کنند اختلاف نظرها بطور کلى بـرطـرف نمى شود ؟ مگر خداى ناکرده هوى و هوس و اغراض شخصى در کار است که باهم توافق نمى کنند . پـاسخ این پرسشها را در زیر مى خوانید:

1- تقلید جاهل از جاهل , ناگفته پیداست که این قسم از تقلید , علاوه بر اینکه انسانرا در زندگى سعادتمند نمى کند او را به سقوط و بدبختى نیز مى کشاند . 2 - تـقـلید عالم از جاهل , روشن است که این قسم از تقلید نیز درست نیست بلکه لازم است عالم در هر رشته , طبق علم و دانش خود قدم بردارد , البته تصدیق مى کنیدکه زشت ترین انواع تقلید غـلـط ایـن اسـت که مثلا شخصى که در امور ساختمانى تخصص دارد براى ساختن ساختمان , از معلومات خود استفاده نکند و کور کورانه از دیگران که در این رشته تخصصى ندارند پیروى کند . 3 - تـقلید جاهل از عالم , و به عبارت دیگر رجوع غیر متخصص به متخصص مى باشد ,این قسم از تـقـلـیـد کاریست منطقى و صحیح , و فطرت و عقل انسان هم آنرا ایجاب مى کند , و اصولا بر اثر همین منطق و فطرت است که ما در ساختن خانه سراغ معمار وبنا مى رویم , و براى دوختن لباس به خیاط مراجعه مى کنیم . و هـنـگام بیمارى دنبال طبیب مى رویم , و به طور خلاصه عقل و فطرت , ما را در هر رشته یى به کارشناس ومتخصص آن رشته ارجاع مى دهد . براى توضیح بیشتر به این مثال توجه کنید :اگر خداى ناکرده بیمارى داشته باشید , براى معالجه او دو راه در پـیش دارید ,یکى اینکه به هر کس برخورد مى کنید از او بخواهید درباره بیمارى شما نـظـریـه بـدهـدو داروهـایى را معرفى نماید , دیگر اینکه به طبیب مخصوص مراجعه و از نظریه اوپـیـروى کنید , آیا شما کدامیک از این دو راه را انتخاب مى کنید ؟ بدون شک راه دوم را انتخاب خـواهـید کرد , و به نظریه هایى که افراد غیر متخصص مى دهند مخصوصا درصورتیکه حال بیمار شما سخت باشد هیچ توجهى نمى کنید . بـنابراین باید گفت تقلید صحیح و رجوع غیر متخصص به متخصص یک نحو راهنمایابى است , و بـدین ترتیب انسان از اطلاعات علمى و کاوشهاى اصیل متخصص یک فن استفاده مى کند , و این قـسـم از تقلید علاوه براینکه مذموم نیست یکى از ضرورى ترین مسائل زندگى به شمار مى رود , زیـرا یـک انـسان چون نمى تواند در تمام قسمتها و رشته هااطلاعات کافى بدست آورد , و مستقلا صـاحـب نـظـر بـاشـد , مـجـبـور است در امور زندگى خوددر رشته هایى که تخصص ندارد به کارشناسان و متخصصین آن مراجعه و از افکار آنهااستفاده کند . مسئله تقلید از مجتهدین هم از همین باب است , زیرا تشخیص و استنباط احکام دین از روى قرآن و روایـات خـود یـک رشته تخصصى است , و چون متخصصین این رشته مجتهدین هستند , لازم است تمام افرادیکه خودشان مجتهد نیستند براى تشخیص وظایف دینى خودبه آنها مراجعه کنند . بنابراین تقلید صحیح و راهنمایابى , و به عبارت دیگر مراجعه غیر متخصص به متخصص را نباید با تـقـلـید کورکورانه و غلط اشتباه کرد , و نیز باید دانست که تمام آیات وروایاتیکه در مذمت تقلید وارد شـده اسـت , هـمه مربوط به تقلید کورکورانه ( یعنى قسم اول و دوم که در بالا ذکر شد ) , و تـقـلـیـد در اصـول عقاید مى باشد , نه تقلیدیکه اساس آن بر پیروى غیر متخصص در یک رشته از متخصص در آن رشته باشد . بـا در نـظـر گرفتن این مطالب روشن مى شود که چرا باید همه مردم در احکام دین ( یعنى فروع دین , زیرا اصول دین تقلیدى نیست و باید تمام افراد اصول دین خودرا با دلیل و برهان بدانند ) به مـجـتـهـدین و مراجع تقلید مراجعه کنند , هرچند درعلوم دیگر متخصص باشند , زیرا یک فقیه مـجتهد در رشته خودش متخصص است , و تمام علومیکه پایه اجتهاد و فقاهت است یعنى صرف , نحو , لغت , کلام , منطق , تفسیر ,رجال , درایه و حدیث را دارا است , و در قسمت استنباط احکام جزئى از قواعدکلیه , و باصطلاح رد فرع بر اصل , و استفاده احکام از قرآن و روایات تخصص دارد , و به همین دلیل مجتهد و فقیه , در رشته هاییکه تخصص ندارد مثل مهندسى وپزشکى , در مواقع احتیاج به متخصص آن مراجعه مى کند . تـقـلـیـد از اعـلـم بـدیـهـى است که هرگاه در میان اهل فنى اختلاف نظر باشد , باید به آنکه از هـمـه اسـتـادتـر و ماهرتر است مراجعه شود , مثلا شخصى بیمار است , و پزشکان معالج درباره او نـظریه هاى مختلفى ابراز مى کنند , یکى مى گوید باید عمل جراحى انجام شود , دیگرى مى گوید جـراحـى بـراى ایـن بـیمار خطرناکتر است و باید با دارو معالجه شود , طبیب سوم نظریه دیگرى مى دهد مسلما در چنین موارد انسان از نظریه طبیبى پیروى مى کند که اطلاعات طبى او وسیعتر , و سـوابـق تـجـربیاتش بیشتر , و مهارتش درفن خود زیادتر , و خلاصه نسبت به دیگران ( اعلم ) بـوده بـاشد , این یک روش خردمندانه است که در تمام موارد اختلاف نظر اهل یک فن , در میان عموم ملل رایج است . بـنـابـرایـن در هـر مـسـالـه ایـکه فقها و مجتهدین باهم اختلاف نظر داشته باشند , لازم است به مجتهدی که از دیگران اعلم و استادتر است مراجعه شود .

«26» وَاذْکُرُواْ إِذْ أَنتُمْ قَلِیلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِى الْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ فَآوَاکُمْ وَأَیَّدَکُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‌
و به یاد آورید زمانى را که شما کم بودید و در زمین (مکّه) مستضعف بودید، مى‌ترسیدید مردم (دشمنان) شما را بربایند، پس (خداوند در مدینه) پناهتان داد و با یارى خویش، شما را نیرومند کرد و از پاکیزه‌ها به شما روزى داد، باشد که شما شکرگزارى کنید.

نکته‌ها:

«تَخطّف»، به معناى به سرعت گرفتن و ربودن است.
مسلمانان مکّه قبل از هجرت پیامبر به مدینه، همواره مورد اذیّت و آزار و شکنجه‌ى مشرکان بودند، لذا با سفارش و تدبیر پیامبر به صورت فردى یا دسته‌جمعى به دیگر مناطق هجرت مى‌کردند؛ بعضى به حبشه، بعضى به یمن و طائف و برخى به شعب ابى‌طالب رفتند و پیوسته در ترس و اضطراب بودند و هنگامى که به مدینه مهاجرت کردند، هیچ خانه و کاشانه‌اى نداشتند و عدّه‌ى بسیارى از آنان جزو اصحاب صُفّه ودر مسجد پیامبر جاى گرفته بودند. انصار نیز در اوائل هجرت پیامبر به مدینه، در فقر و ندارى و قحطى گرفتار بودند به حدّى که به دانه‌اى خرما بسنده مى‌کردند، به علاوه گرفتار اذیّت و آزار یهودیان نیز بودند.
امّا در اواخر بعثت، خداوند به مسلمانان مکنت و توانایى داد و به چنان قدرتى رسیدند که اهل ذمّه به آنان جزیه مى‌دادند و یا مشرکان همواره در ترس و اضطراب از کشته و اسیرشدن و به غلامى و کنیزى گرفته شدن توسط مسلمانان بودند و بعضى نیز با طوع و رغبت اموال خود را تقدیم مسلمانان مى‌کردند.(84) در اینجا خداوند ضعف و ناتوانى آنان را یادآور مى‌شود تا شکرگزار قدرت و امنیّت بوجود آمده باشند.

پیام‌ها:

1- یادآورى روزهاى ناتوانى و روزهاى یارى خداوند، مایه‌ى دور شدن از فتنه‌هاست. «واتّقوا فتنة - واذکروا»
2- مسلمانان در مکّه تا پیش از هجرت به مدینه، دائماً ترس و دلهره داشتند. «تخافون» (فعل مضارع، نشانه‌ى استمرار است)
3- در راه حقّ، از کمى نفرات وناتوانى وآوارگى نهراسیم، «واذکروا اذ انتم قلیل» که یارى خداوند حتمى است. «فاواکم و ایّدکم...»
4- امنیّت «فاواکم»، توان رزمى و پیروزى «ایّدکم بنصره» و بهبودى وضع اقتصادى «رزقکم من الطیّبات»، از نعمت‌هاى ویژه‌ى الهى است.
5 - یادآورى روزهاى ضعف و مقایسه‌ى آن با روزهاى پیروزى، مایه‌ى شکرگزارى و عشق و توکّل به خداوند است. «واذکروا... لعلّکم تشکرون»
6- در سایه‌ى ایمان، خداوند به گروه اندکِ ضعیفِ هراسناک، عزّت و قدرت و مکنت مى‌بخشد. (کلّ آیه)
«27» یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا تَخُونُواْ اللَّهَ والرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِکُمْ وَ أَنتُمْ تَعْلَمُونَ‌
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! به خدا و پیامبر خیانت نکنید که در این صورت آگاهانه به امانت‌هاى خود خیانت کرده‌اید.

نکته‌ها:

در شأن نزول این آیه آمده است:(85)
هنگامى که مسلمانان به فرمان پیامبرصلى الله علیه وآله، یهودیان بنى‌قریظه را محاصره کردند، آنان پیشنهاد صلح وکوچ کردن به شام را دادند و پیامبر نپذیرفت و سعدبن معاذ را به داورى مأمور کرد. یکى از مسلمانان همراه او به نام «ابولبابه» که سابقه دوستى با آنان داشت، با اشاره به گلوى خود به آنان فهماند که در صورت پذیرش حکمیّت سعدبن معاذ، همه کشته خواهید شد، جبرئیل این اشاره را به پیامبرصلى الله علیه وآله خبر داد. ابولبابه شرمنده از این خیانت، خود را به ستون مسجد پیامبر بست و هفت شبانه روز چیزى نخورد، سرانجام خداوند توبه‌اش را پذیرفت.
شأن نزول دیگرى نیز بیان شده که در جنگ بدر، بعضى از مسلمانان نامه‌اى به ابوسفیان نوشتند و از نقشه‌ى پیامبرصلى الله علیه وآله به او خبر دادند، ابوسفیان هم از مشرکان مکّه درخواست کمک کرد که هزار نفر براى جنگ بدر به راه افتادند.(86)
در فرهنگ قرآن، امانت مفهوم وسیعى دارد و تمام شئون زندگى سیاسى، اجتماعى و اخلاقى را شامل مى‌شود از جمله:
الف: تمام نعمت‌هاى مادّى و معنوى مثل مکتب، قرآن، رهبر، فرزند وآب وخاک.
ب: اهل‌بیت پیامبرعلیهم السلام.(87)
ج: هم خودمان، امانت براى خویشتنیم، چنانکه در آیه‌ى دیگر مى‌خوانیم: «انّکم کنتم تختانون أنفسکم»(88) و هم جامعه براى ما.
د: انفال، غنائم، خمس، زکات و اموال عمومى. (بودن آیه در سوره انفال وغنائم جنگ بدر)
ه : امام‌باقرعلیه السلام فرمود: «احکام دین، فرائض و واجبات الهى، امانت است».(89)
و: حکومت ومسئولیّت.
بنابراین نافرمانى و ادا نکردن حقوق و وظایف خود در ارتباط با این امانت‌ها، خیانت است، چنانکه ابن عبّاس مى‌گوید: «هرکس چیزى از برنامه‌هاى اسلامى را ترک کند، یک نوع خیانتى به خدا و پیامبر مرتکب شده است».(90) همان گونه که پیشى گرفتن ناصالحان بر صالحان در مسئولیّت‌هاى اجتماعى، خیانت به خدا و رسول و مسلمانان است.
پیامبر اکرم‌صلى الله علیه وآله فرمودند: «کسى که در امانت خیانت کند، منافق است، هرچند روزه بگیرد و نماز بخواند. امام صادق‌علیه السلام فرمودند: نماز و روزه‌ى مردم شما را نفریبد، زیرا گاهى همه‌ى آنها از روى عادت است. مردم را با راستگویى و اداى امانت امتحان کنید و بشناسید».(91)
خیانت نکردن در امانت از وظایف و حقوق انسانى است، بنابراین حتّى به امانت غیر مسلمان هم نباید خیانت کرد.

پیام‌ها:

1- خیانت، با ایمان داشتن سازگار نیست. لازمه‌ى ایمان، امانت‌دارى است. «یا ایها الّذین آمنوا لاتخونوا»
2- گاهى یک اشاره به سود دشمن، خیانت است. (با توجّه به شأن نزول اوّل)
3- افشاى اسرار نظامى، خیانتى زشت است. (با توجّه به شأن نزول دوم آیه)
4- خیانت به پیامبر، خیانت به خداوند است. «لاتخونوا اللّه و الرّسول» («لاتخونوا» در مورد خدا وپیامبر با هم آمده، در مورد سایر مردم تکرار شده است.)
5 - خیانت به خدا و رسول، خیانت به خود است و زیان آن به خود انسان باز مى‌گردد. «لاتخونوا اللّه والرّسول وتخونوا اماناتکم»
6- امانت مردم به منزله‌ى امانت خود ما و خیانت به آن خیانت به خودمان است. «لا تخونوا... تخونوا اماناتکم»
7- خیانت، فطرتاً زشت و محکوم است. «و انتم تعلمون»
8 - خیانت‌هاى آگاهانه، خطرناک است. «و تخونوا اماناتکم و انتم تعلمون» (هم زشتى خیانت و هم پیامدهاى بد آن را مى‌دانید)

خیانت‌

پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمودند: افشاى راز دیگران خیانت است.(92)
امام على علیه السلام فرمودند: کسى که امروزش بدتر از دیروزش باشد، به خود خیانت کرده است.(93)
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر مؤمنى از شما درخواست کمک کرد و شما با تمام وجود براى او تلاش نکردید، به خدا و رسول و مؤمنان خیانت کرده‌اید.(94)
پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمود: کسى که به مال و خانواده مسلمانى خیانت کند، مسلمان نیست.(95)
در روایتى امام على‌علیه السلام خیانت را قله نفاق معرفى مى‌کند.(96)
اگر در مقام مشورت حقیقت را نگوییم، خیانت کرده‌ایم.(97)
اگر به هنگام قضاوت، به حق داورى نکنیم، خیانت کرده‌ایم.(98)
کسى که زکات مال خود را نپردازد، به خدا خیانت کرده است.(99)
اگر هنگام نمازجماعت، امام تنها براى خود دعا کند، به مأمومین خیانت کرده است.(100)
امام على‌علیه السلام فرمودند: کسى که براى پیروزى باطلى کمک بگیرد، جنایت و خیانت کرده است.(101)
خداوند خائنان را دوست ندارد و کیفر خیانت به سرعت به انسان مى‌رسد خائن در قیامت مدافعى ندارد.
«28» وَاعْلَمُواْ أَنَّمَآ أَمْوَالُکُمْ وَأَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ‌
و بدانید که اموال و فرزندانتان آزمایشى (براى شما) هستند و البتّه نزد خداوند (براى کسانى که از عهده‌ى آزمایش برآیند)، پاداشى بزرگ است.

نکته‌ها:

محور بسیارى از لغزش‌هاى انسان و ریشه‌ى بسیارى از گناهان از قبیل: معاملات حرام، احتکار، دروغ، کم‌فروشى، ترک انفاق، ندادن خمس وزکات، حرص و کارشکنى و سوگندهاى دروغ و تضییع حقوق مردم، گریز از میدان جنگ، ترک هجرت و جهاد و...، علاقه به مال و فرزند است.
پس اینها عامل امتحان و لغزش‌اند، آن گونه که ابولبابه را (آیه قبل) به لغزش کشید و براى حفظ مال و فرزندان خود، به همکارى با دشمن وادار کرد.
کسانى که از مدینه به ابوسفیان خبر دادند که مسلمانان براى تصاحب کاروان تجارتى آنان نیرو بسیج کرده‌اند، از مهاجرانى بودند که در مکّه مال و فرزندى داشتند.(102)
قرآن با تعبیرات مختلفى به فتنه بودن مال و فرزند و دل نبستن به آنها و امکان انحراف به واسطه‌ى آنها هشدار داده است، از جمله:
الف: امکان شرکت شیطان در مال و فرزند انسان. «شارکهم فى الاموال و الاولاد»(103)
ب: افزون‌خواهى در مال و فرزند و آثار منفى آن. «تکاثر فى الاموال و الاولاد»(104)
ج: بازدارندگى فرزند و مال از یاد خدا. «لا تلهکم أموالکم و لا أولادکم عن ذکر اللّه»(105)
د: نجات‌بخش نبودن اموال و اولاد در قیامت. «لن تغنى عنهم أموالهم و لا أولادهم»(106)
در آیه نکاتى به چشم مى‌خورد که نشان مى‌دهد آزمایش مال وفرزند بسیار سخت و جدّى و پیروز شدن در آن بسیار مهم است، اوّلاً: آیه با جمله‌ى «واعلموا» آغاز شده که هشدار است. ثانیاً کلمه‌ى «انّما» نشان مى‌دهد که آزمایش با مال وفرزند چون و چرا ندارد و حتمى است. ثالثاً خود مال وفرزند فتنه شمرده شده‌اند، نه‌آنکه وسیله آزمایش وفتنه باشند.(107)
حضرت على‌علیه السلام فرمودند: «لایقولنّ احدکم الّلهم انّى اعوذ بک من الفتنة لانّه لیس احد الاّ و هو مشتمل على فتنة»، هیچ‌کس دورى از فتنه و آزمایش را نخواهد، زیرا همه‌ى مردم بدون استثنا دچار آن مى‌شوند، بلکه دورى از لغزش و انحراف در آزمایشها را از خدا درخواست کند.
آنگاه حضرت درباره‌ى علّت و فلسفه‌ى امتحان‌هاى الهى فرمود: «تا راضى از ناراضى مشخص شود و عوامل سعادت و شقاوت هرکس در اعمال او مشخص گردد».(108)

پیام‌ها:

1- علاقه‌ى افراطى به مال و فرزند، انسان را به خیانت مى‌کشد. «لا تخونوا... و اعلموا...» و حتّى گاهى موجب دست برداشتن از اصول انسانى و دینى (امانت و اداى امانت) مى‌شود. (با توجّه به شأن نزول آیه قبل)
2- مال و فرزند مى‌توانند دو دام فریبنده باشند. «انّما اموالکم و اولادکم فتنة»
3- توجّه به پاداش بزرگ الهى، از اسباب دل کندن از دنیا و ترک خیانت است. «اَنّ اللّه عنده أجر عظیم»
4- مال وفرزند با تمام جاذبه‌هایى که دارند، در مقایسه با الطاف وپاداش‌هاى الهى ناچیز هستند. (در برابر «اموالکم و اولادکم»، عبارت «اجر عظیم» آمده است)(109)
«29» یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِن تَتَّقُواْ اللَّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَاناً وَیُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ‌
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! اگر تقواى الهى پیشه کنید، خداوند برایتان فرقانى (قوّه‌ى شناخت حقّ از باطلى) قرار مى‌دهد و بدى‌هایتان را از شما مى‌پوشاند و شما را مى‌آمرزد و خداوند صاحب فضل وبخشش بزرگ است.

نکته‌ها:

وسیله و معیار شناخت حقّ از باطل متعدّد است، از جمله:
الف: انبیا و اولیاى الهى؛ چنانکه پیامبرصلى الله علیه وآله را فاروق نامیدند(110) ویا در حدیث مى‌خوانیم: «مَن فارق علیّاً فقد فارق اللّه»(111) هر کس على‌علیه السلام را رها کند، خدا را رها کرده است.
ب: کتاب آسمانى؛ که با عرضه امور به آن مى‌توان حقّ را از باطل تشخیص داد.
ج: تقوا، زیرا طوفان غرائز و حبّ و بغض‌هاى همراه با بى‌تقوایى، مانع درک حقایق است.
د: عقل و خرد؛ که بدون آن نمى‌توان حتّى به سراغ وحى رفت.
فرقان و قدرت تشخیص حقّ از باطل، حکمت و بینشى خدادادى است که به اهل تقوا داده مى‌شود و به علم و سواد و معلومات وابسته نیست.
به گفته‌ى تفسیر کبیر فخررازى، «تکفیر سیّئات»، در آیه پرده‌پوشى در دنیا و «مغفرت»، رهایى از قهر خدا در آخرت است و به نوشته‌ى تفسیر نمونه، «تکفیر»، محو آثار اجتماعى و روانى گناه و «مغفرت»، بخشایش نسبت به عذاب دوزخ است.
کسانى که تقوا داشته و تمایلات نفسانى را کنار بگذارند، قوّه‌ى تشخیص حقّ به آنها عطا مى‌شود. چنانکه در آیه‌ى دیگرى مى‌خوانیم: «اتّقوا اللّه و یعلّمکم اللّه»(112) از خدا پروا کنید، خداوند شما را آگاه مى‌کند و به یادتان مى‌آورد. گویا روح همچون آینه‌اى است که تقوا غبار را از آن مى‌زداید و نور حقّ در آن منعکس مى‌شود، چنانکه حضرت على‌علیه السلام تقوا را دارو و درمان دل‌ها، نور و بینایى کوردلى‌ها و شفا و وسیله‌ى اصلاح قلب، تطهیر جان، امنیّت ترس‌هاى درونى و روشن‌شدن تاریکى‌ها مى‌داند،(113) و بر عکس، حرص‌ها و طمع‌ها سبب لغزش خردها مى‌شود، حضرت على‌علیه السلام مى‌فرماید: «اکثر مصارع العقول تحت بروق المطامع»(114) بیشتر لغزشگاه خرد، زرق و برق طمع‌ها مى‌باشد.
حقیقت سرایى است آراسته‌ هوا و هوس گرد بر خاسته‌
نبینى که هر جا که برخاست گرد نبیند نظر، گرچه بیناست مرد

پیام‌ها:

1- اگر تقوا داشته باشیم، در آزمایش مال و فرزند، خداوند ما را کمک مى‌کند که چگونه برخورد کنیم. «اموالکم و اولادکم فتنة... ان تتّقوا اللّه یجعل لکم فرقانا»
2- عملکرد انسان، در بینش او تأثیر دارد. کسى که تقوا دارد، علاوه بر علم، فطرت، عقل و تجربه، خداوند بصیرت و شناخت ویژه‌اى به او مى‌دهد. «ان تتّقوا اللّه یجعل لکم فرقانا»
3- تقوا، هم عامل شناخت صحیح، «فرقان» هم مایه‌ى آبرو و حیثیّت اجتماعى، «یُکفّر عنکم» و هم سبب مغفرت اخروى است. «یغفر لکم»
4- اعطاى بصیرت ویژه به پرهیزکاران و بخشایش گناهان آنان، تفضّلى از جانب خداوند است. «یجعل لکم فرقانا... واللّه ذو الفضل العظیم»
«30» وَإِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُواْ لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَ یَمْکُرُونَ وَیَمْکُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَیْرُ الْمَاکِرِینَ‌
و (به یاد آور) زمانى که کافران درباره‌ى تو نقشه مى‌کشیدند تا تو را زندانى کنند، یا تو را بکشند یا (از مکّه) تبعید کنند. و آنان نقشه مى‌کشیدند و خدا هم (با خنثى کردن توطئه‌هاى آنان) تدبیر مى‌کرد و خداوند، بهترین تدبیرکنندگان است.

نکته‌ها:

«مَکر»، به معناى تدبیر، چاره‌اندیشى، طرح و نقشه است.
این آیه اشاره به «لیلة المبیت» و توطئه‌ى کفّار براى قتل رسول خداصلى الله علیه وآله دارد که آن حضرت از طریق جبرئیل آگاه شد و على‌علیه السلام به جاى او در بستر خوابید و پیامبر شبانه از خانه خارج شد و به غار ثور رفت و از آنجا به مدینه هجرت کرد.
ضمناً در شب هجرت، چون على‌علیه السلام حاضر شد جان خود را فداى پیامبر کند، آیه «ومن النّاس مَن یَشرى نفسه ابتغاء مرضات اللّه»(115) در مورد حضرت على‌علیه السلام نازل شد.(116)
سه طرح و نقشه‌اى که براى مقابله‌ى کفّار با پیامبرصلى الله علیه وآله در آیه مطرح شده، محصول جلسه‌ى مشرکان در «دار النَدوه» بود و بالاخره نقشه‌ى قتل را تصویب کردند که از هر قبیله یک نفر آماده شود و دسته جمعى حمله کرده، پیامبر را بکشند تا بستگان آن حضرت نتوانند براى خونخواهى، با همه‌ى قبایل درگیر شوند.
این آیه، ممکن است با توجّه به آیه‌ى 27 همین سوره باشد که فرمود: به خدا و رسول خیانت نکنید و اگر خیانت کنید، با تدبیر الهى رسوا مى‌شوید.
چه بسا خداوند امور مهمى را با موجود ضعیفى انجام مى‌دهد و یا توطئه‌هاى بسیار بزرگى را با آن خنثى مى‌کند؛ فرزند آدم از کلاغ آموزش مى‌بیند، مرگ سلیمان با موریانه کشف مى‌شود، بلقیس با هدهد دعوت مى‌شود، فیل سواران ابرهه، با پرندگان کوچکى به نام ابابیل و نمرود با پشه نابود مى‌شوند، و توطئه‌ى کفّار مکّه با عنکبوتى خنثى مى‌شود. اینها همه براى نشان دادن نهایت ضعف و ناتوانى بشر در برابر قدرت بى‌پایان الهى است.

پیام‌ها:

1- یادآورى امدادهاى الهى و خطرهایى که خدا از ما دور کرده، مایه‌ى آرامش و قوّت قلب است. «و اذ یمکر بک...»
2- زندان و ترور و تبعید، ابزار دست جبّاران تاریخ براى مقابله با حقّ است. «لیثبتوک أو یقتلوک...»
3- کفر، انسان را تا حدّ پیامبرکشى مى‌کشاند. «الّذین کفروا... یقتلوک»
4- در مقابل سخن حقّ، هیچ دلیل و منطقى وجود ندارد. کافران به جاى حلّ مسئله و پذیرش حقّ، براى حذف موضوع حقّ و مردان حقّ اقدام مى‌کنند. «الّذین کفروا لیثبتوک او یقتلوک او...»
5 - توطئه‌ى کفّار علیه مسلمانان همیشگى و حمایت خداوند هم از آنها دائمى است. «یمکرون و یمکر اللّه» (چنین نیست که همیشه دشمنان به اهداف خود برسند، خداوند با تدبیر خود، توطئه‌هاى آنان را خنثى مى‌کند.)
6- هرکه با طرفداران حقّ حیله کند، با خداوند طرف است. «یمکرون و یمکر اللّه»
7- خداوند، حامى کتاب و اولیاى خویش است و با تار عنکبوت، اشرف مخلوقات را حفظ مى‌کند و بزرگ‌ترین توطئه‌ها را خنثى کرده، مسیر تاریخ را عوض مى‌کند. «واللّه خیر الماکرین»
8 - هر جا لازم باشد، خداوند اولیاى خود را از توطئه‌ها آگاه مى‌کند. نقشه‌اى را که مى‌خواستند کسى نفهمد، همه‌ى دنیا فهمیدند. «واللّه خیر الماکرین»

منبع:سایت راسخون

نماز در تمام ادیان الهى به عنوان برترین آیین عبادى و رکن معنویت و ارتباط با خداوند مطرح بوده است. درخواست حضرت ابراهیم علیه السلام چنین بوده است که: رب اجعلنى مقیم الصلوه و من ذریتى...;1 پروردگارا, من و ذریه ام را برپا دارنده نماز قرار ده. به حضرت موسى علیه السلام در کوه طور خطاب شد: اننى انا الله لا اله الا إنا فاعبدنى و اقم الصلوه لذکرى2; همانا من الله هستم, معبودى جز من نیست مرا پرستش کن و نماز را براى یاد من برپا دار.
حضرت عیسى علیه السلام مى گوید: ... و اوصانى بالصلوه والزکاه ما دمت حیا;3... و مرا توصیه به نماز و زکات مادام که زنده ام کرده است.
و در چند جاى قرآن سخن از میثاق بنى اسرائیل است که بخشى از مواد آن اقامه نماز است.4 در آیین مقدس اسلام نیز نماز جایگاه ویژه اى دارد و در قرآن کریم بر آن تإکید فراوان شده است. در این کتاب الهى وظایفى براى مسلمانان, در مقابل نماز مقرر شده است. این وظایف عبارتند از:

1ـ برپایى نماز.

در آیات زیادى برپایى نماز در کنار ایتاء زکوه; پرداختن زکات آمده است.
تکیه بر این دو رکن, در حقیقت براى بیان این واقعیت است که مسلمان شایسته, هم در پیوند با خداوند باید ارتباط عاشقانه و صمیمى داشته باشد و هم در رابطه با مردم بى تفاوت نبوده و وظایف واجب و مستحب مالى خود را انجام داده, به فکر محرومان جامعه باشد. عالى ترین شکل ارتباط عاشقانه با خداوند نماز است و بهترین شیوه ارتباط با مردم حل مشکلات مادى آنهاست که با اداى وظایف مالى, از سوى مسلمانان این مهم برآورده مى شود.5 در قرآن کریم اقامه نماز و ایتاء زکوه به عنوان محک ایمان, تقوى, اخلاص و...شمرده شده6 و این دو در حقیقت اولین گام وفادارى به دین معرفى شده اند. قرآن کریم درباره برخورد با مشرکین مى فرماید: فان تابوا و اقاموا الصلاه و آتوا الزکوه فخلوا سبیلهم;7 هرگاه توبه کنند و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند, آنها را رها ساخته و مزاحمشان نشوید... .
در آیه دیگرى آمده است فان تابوا و اقاموا الصلوه و آتوا الزکوه فاخوانکم فى الدین;8 پس اگر توبه کردند و نماز را برپا داشته و زکات را بپردازند پس برادران دینى شما هستند....

معناى اقامه نماز چیست؟

به نظر مى رسد با توجه به ریشه لغوى اقامه, که از قیام ـ در مقابل قعود است ـ اقامه نماز را به معناى برپایى آن بگیریم در مقابل آن زمین ماندن و زمین گیر شدن و بى اعتنایى به آن است و این معنا داراى مصادیقى است:
الف ـ گزاردن درست نماز با حدود و شرایط آن;
ب ـ به جاى آوردن نماز به نحو کامل و احسن;
ج ـ تداوم در برپایى نماز;
د ـ تلاش براى مطرح کردن و گسترش نماز در جامعه.
راغب در مفردات گوید: و لم یأمر تعالى بالصلوه حیثما امر و لا مدح به حینما مدح الا بلفظ الاقامه تنبیها ان المقصود منها توفیه شرائطها لا الاتیان بهیئاتها...;9 در تمام مواردى که خداوند به نماز امر یا مدح به آن کرده است واژه اقامه نماز آمده است تا به این معنا توجه داده شود که مقصود از نماز, گزاردن نماز واجد شرایط است نه تنها به جاى آوردن هیإت نماز بدون روح.
در قرآن کریم, اقامه نماز با ویژگى هاى ذیل مطلوب است:

الف ـ برپا داشتن نماز, با نشاط و شادابى

در دو آیه از قرآن, نماز خواندن با کسالت از ویژگى هاى منافقان شمرده شده است: و اذا قاموا الى الصلوه قاموا کسالى...;10 و هنگامى که به نماز مى ایستند از روى کسالت مى ایستند....
... و لا یأتون الصلوه الا و هم کسالى...;11 و نماز به جا نمى آورند جز با کسالت.
و ویژگى چنین نمازى جز نماز بى کیفیت که به همه چیز جز نماز شبیه است , نیست. در روایتى از حضرت امام سجاد (علیه السلام) مى خوانیم:
ان المنافق ینهى و لاینتهى و یأمر بما لایأتى و اذا قام الى الصلوه اعترض; همانا منافق از کار زشت نهى مى کند, ولى خود از آن کار دست نمى کشد و فرمان مى دهد به خوبى ولى خود انجام نمى دهد و چون به نماز بایستد اعتراض مى کند. راوى مى گوید: پرسیدم: ما الاعتراض; اعتراض چیست؟ حضرت فرمود: الالتفات و اذا رکع ربض; رو به راست و چپ گردانیدن و چون رکوع کند خود را مانند گوسفند به زمین اندازد یعنى بعد از رکوع نایستد و به همان حال به سجده رود.12

ب ـ اهتمام به نماز و وقت فضیلت آن

قرآن کریم مى فرماید: فویل للمصلین الذین هم عن صلوتهم ساهون;13 پس واى بر نمازگزارانى که از آن غافلند.
ساهون آنانند که از اصل نماز غافلند, توجهى به آن ندارند, گاه آن را نمى خوانند, گاه در آخر وقت مى خوانند. قرآن کریم مى گوید این مسإله در ضعف اعتقاد دینى او ریشه دارد. گفتنى است که سهو و اشتباه در نماز مورد نظر آیه نیست, زیرا اگر چنین بود, مى فرمود: فى صلوتهم در نمازشان نه عن صلوتهم از نمازشان. یونس بن عمار از حضرت امام صادقع پرسید: مقصود از سهو همان وسوسه شیطان است؟ حضرت فرمود: لاکل احد یصیبه هذا ولکن ان یغفلها و یدع ان یصلى فى اول وقتها;14 نه هر کس مبتلا به وسوسه مى شود بلکه مقصود آن است که از اصل نماز غفلت کند و در اول وقت نخواند. امام صادق علیه السلام در روایتى فرمود: تأخیر الصلوه عن اول وقتها لغیر عذر;15 مقصود از سهو بدون عذر نماز را از اول وقت تأخیر انداختن است.
در روایتى از حضرت امام علىع مى خوانیم: لیس عمل احب الى الله عزوجل من الصلوه فلایشغلنکم عن أوقاتها شىء من امور الدنیا فان الله عزوجل ذم اقواما فقال الذین هم عن صلاتهم ساهون یعنى انهم غافلون استهانوا باوقاتها;16 هیچ کارى نزد خداوند محبوت تر از نماز نیست, پس نباید در وقت نماز هیچ یک از امور دنیا شما را مشغول از نماز سازد که خداوند گروهى را که از نماز سهو مى کنند نکوهش کرده است و مقصود این است که اینها غفلت از نماز داشته, حریم وقت نماز را نگه نمى دارند.
علاوه بر توجه به اصل نماز باید در نماز نیز انسان به این نکته توجه داشته باشد که در مقابل حضرت حق ایستاده با او سخن مى گوید, باید تمام وجود خویش را به این میهمانى ببرد تا شیطان جرإت زمینه سازى براى خروج از این میهمانى را فراهم نسازد.
یا ایها الذین آمنوا لاتقربوا الصلوه و انتم سکارى حتى تعلموا ما تقولون... ;17 اى کسانى که ایمان آورده اید, در حالى که مست هستید به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه مى گویید....
ظاهر آیه روشن است و نیاز به توضیح ندارد که مقصود, نهى از نماز در حال مستى است لکن از تعلیل حتى تعلموا ما تقولون مى توان این معنا را برداشت کرد: نماز مطلوب آن است که انسان با عنایت و توجه نماز بخواند, بداند که چه مى گوید و با که سخن مى گوید. موید این برداشت روایت امام باقر علیه السلام است که فرمود: در حالتى که کسل هستید یا چرت آلود یا سنگین, مشغول نماز نشوید, زیرا خداوند مومنان را از نماز خواندن در حال مستى نهى کرده است.18

ج ـ نماز با خشوع

از مصادیق اقامه نماز به جاى آوردن نماز با خشوع آن است. قد افلح المومنون الذین هم فى صلاتهم خاشعون;19 به تحقیق مومنان رستگار شدند آنها که در نمازشان خشوع دارند.
خشوع به معناى تواضع و ادب جسمى و روحى است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمى در انسان پیدا مى شود و آثارش در بدن ظاهر مى گردد.
فیومى گوید: خشع خشوعا اذا خضع و خشع فى صلاته و دعائه اقبل بقلبه على ذلک و هو مإخوذ من خشعت الارض اذا سکنت و اطمإنت;20 خشوع به معناى تواضع است و خشوع در نماز و دعا به معناى اقبال قلبى بر آن است و این واژه برگرفته از سکون و اطمئنان است, آن چنان که براى سکون زمین واژه خشوع به کار رفته و مى گویند: خشعت الارض. خشوع در نماز; یعنى جسم و روح را در نماز به دیدار خداوند بردن و انقطاع از غیر او آن چنان که برگزیدگان خداوند پیامبر و آل ـ علیهم السلام ـ چنین بودند. اولین فرودگاه این خشوع روح است که بر جسم نیز اثر مى گذارد; یعنى آن کس که در نماز خشوع دارد در حال نماز اعضا و جوارح او نیز آرام بوده, پیوسته بازى با ریش و صورت ندارد! در حدیثى مى خوانیم که پیامبرص مردى را دید که در حال نماز با ریش خود بازى مى کند فرمود: اما انه لو خشع قلبه لخشعت جوارحه;21 اگر او در قلبش خشوع بود, اعضاى بدنش نیز خاشع مى شد.

د ـ دوام در نماز

از مصادیق اقامه نماز دوام نماز است. در سوره معارج پس از آن که خداوند برخى صفات ناشایست انسان ها را مورد تذکر قرار مى دهد, اوصاف شایسته آنها را هم ذکر مى کند که از جمله آن: الا المصلین الذین هم على صلاتهم دائمون;22 مگر نمازگزارانى که بر نماز خود تداوم دارند. ظاهر آیه دوام است; یعنى هم به وقت نماز مى خوانند و هم همیشه نماز مى خوانند, این گونه نیست که نماز خواندن آنها مقطعى باشد و چنین نمازى است که اگر جزو برنامه زندگى شد و با حدود آن به جاى آورده شد انسان را از فحشا و منکر باز مى دارد. و اصولا برنامه هاى تربیتى جز با تداوم کارآیى لازم را ندارند, لذا در حدیثى از پیغمبر اکرمص مى خوانیم: ان احب الاعمال الى الله مادام و ان قل;23 محبوب ترین اعمال نزد خداوند کارى است که انسان بر آن مداومت داشته باشد هر چند کم باشد.

هـ ـ گسترش و مطرح کردن نماز در جامعه

بدون تردید از مصادیق اقامه نماز گسترش و مطرح کردن نماز در جامعه است نه تنها مصداق. پیش از این, مصادیق اقامه نماز در بعد فردى مورد توجه قرار گرفت و اینک آن را از بعد اجتماعى مورد بررسى قرار مى دهیم.
قرآن کریم مى فرماید از ویژگى هاى یاران خداوند آن است که: الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصلوه و آتوا الزکاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور;24 آنها کسانى هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم, نماز را برپا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و امر به معروف و نهى از منکر مى نمایند.
از این آیه شریفه به قرینه واژه تمکین که به معناى فراهم ساختن وسائل و ابزار کار است; اعم از آلات و ادوات لازم یا علم و آگاهى کافى و توان و نیروى جسمى مى توان استفاده کرد که مردان خدا از قدرت خود در جهت اقامه نماز استفاده مى کنند, علاوه بر آن که خود اهل اقامه نمازاند, بر مطرح کردن آن در جامعه تلاش مى کنند.
با مصادیق پنج گانه فوق مى توان معناى وسیع اقامه نماز را در قرآن دریافت. بحث پیرامون اولین وظیفه در قبال نماز; یعنى اقامه نماز را با کلامى از شهید علامه آیه الله مطهرى به پایان مى برم:
به پا داشتن نماز آن است که حق نماز ادا شود; یعنى نماز به صورت یک پیکر بى روح انجام نگردد, بلکه نمازى باشد که واقعا بنده را متوجه خالق و آفریننده خویش سازد و این است معنى ذکرالله که در آیه شریفه 14 سوره طه بدان اشاره شده: اقم الصلوه لذکرى یاد خدا بودن مساوى است با فراموش کردن غیر خدا; اگر انسان ولو مدت کوتاهى با خداوند در راز و نیاز باشد و از او استمداد جوید و او را ثنا گوید, او را به الله بودن, رب بودن, رحمان بودن, رحیم بودن, احد بودن, صمد بودن, لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد بودن توصیف کند, عالى ترین تإثیرها در نفس او گذاشته مى شود و روح انسان آن چنان ساخته مى شود که مذهب اسلام مى خواهد و بدون چنین برنامه اى امکان پذیر نیست.25

2 ـ پاسداشت حریم نماز

دیگر وظیفه مومنان در قبال نماز پاسداشت حریم نماز است; نیکوداشت نماز جایگاه ویژه اى در زندگى براى آن قائل بودن, به جاى آوردن آن با آداب واجب و مستحب از مصادیق آن است. نگهدارى حریم نماز نقطه مقابل استخفاف است; یعنى سبک شمردن نماز و شإن و منزلتى براى آن ندیدن! که امام صادقع فرمود: ان شفاعتنا لن تنال مستخفا بالصلوه.26 که ترجمه آن این دو بیت است:
گویم ز امام صادق این طرفه حدیث
تا شیعه او به لوح دل بنگارد
فرمود که بر شفاعت ما نرسد
هر کس که نماز را سبک بشمارد
قرآن کریم از این حریم نگهدارى, تعبیر به حفظ کرده است:
حافظوا على الصلوات والصلوه الوسطى...;27 در انجام همه نمازها و نماز وسطى کوشا و مراقب باشید. در این آیه بر مراقبت همه نمازها, به ویژه نماز وسطى تأکید شده است. این که صلوه وسطى کدام است؟ اقوال گوناگونى بین مفسران هست,28 نماز ظهر, نماز عصر, نماز مغرب, نماز عشا, نماز صبح, نماز جمعه, نماز شب, نماز وتر و... اینها برخى از اقوالى است که در مصداق صلوه وسطى گفته شده است, ولى با توجه به شإن نزول آیه بعید نیست که مقصود از آن نماز ظهر باشد. در شأن نزول آیه آمده است: جمعى از منافقان به بهانه گرمى هوا در نماز جماعت ظهر شرکت نمى کردند و این سبب شده بود که از جمعیت نماز جماعت پیامبرص کاسته شود تا جایى که گاه پشت سر پیامبر یک صف یا دو صف بیشتر نبود. آیه شریفه تذکر به مومنان است که حریم نماز را نگهدارید و با ترک جماعت حریم این عبادت بزرگ را نشکنید.29
در سه آیه از قرآن نیز محافظت بر نماز از ویژگى هاى مومنان شمرده شده است:
والذین هم على صلواتهم یحافظون;30 مومنان کسانى اند که بر نمازهاى خویش مراقب اند.
راغب در معناى حفظ گوید: ثم یستعمل فى کل تفقد و تعهد و رعایه....31
این واژه در مورد تفقد, پیمان دارى و مراقبت به کار مى رود.

3ـ کمک گرفتن از نماز

انسان در زندگى مادى بدون تردید در تنگنا قرار مى گیرد, امکانات و توان انسان محدود است و مشکلات بسیار, بدون پشتوانه نمى توان زندگى کرد. آنان که مادى مى اندیشند, فقط به پشتوانه هاى مادى فکر مى کنند, ولى آنان که الهى فکر مى کنند پیوسته با پشتوانه هاى معنوى خود را از بن بست مى رهانند. از این دست پشتوانه ها نماز است. نماز, جلوه برجسته یاد خداست و دل آرام گیرد ز یاد خداى الا بذکر الله تطمئن القلوب.
واستعین32وا بالصبر والصلوه و انها لکبیره الا على الخاشعین;33 از صبر و نماز یارى جویید و با استقامت و کنترل هوس هاى درونى و توجه به پروردگار نیرو بگیرید و این کار جز براى خاشعان سنگین است.
بر این اساس است که در روایات فراوانى آمده است که وقتى پیامبرص یا امام علىع با مشکلى رو به رو مى شدند به نماز روى مىآوردند.34 امام صادق علیه السلام فرمود: مستند این کار همین آیه شریفه است.35
از حضرت امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: چه مانعى دارد وقتى که با غمى از غم هاى دنیا رو به رو مى شوید وضو گرفته به مسجد بروید, دو رکعت نماز بخوانید و در نماز دعا کنید, زیرا خداوند دستور داده: واستعینوا بالصبر والصلوه.36
و بى تردید استوارترین پشتوانه در زندگى همین است و بس, دیگر پشتوانه ها سست است و غیر قابل اعتماد:
مثل الذین اتخذوا من دون الله اولیإ کمثل العنکبوت اتخذت بیتا و ان اوهن البیوت لبیت العنکبوت لو کانوا یعلمون;37 کسانى که غیر از خدا را اولیا خود برگزیدند, همچون عنکبوت اند که خانه اى براى خود انتخاب کرده و سست ترین خانه ها خانه عنکبوت است; اگر مى دانستند!
هر حیوان و حشره اى براى خود خانه و لانه اى دارد اما هیچ یک از این خانه ها به سستى خانه عنکبوت نیست. اصولا خانه باید دیوار, سقف, و درى داشته باشد و صاحب آن را از حوادث حفظ کند, طعمه و غذا و نیازهاى او را در خود نگه دارد, بعضى خانه ها سقف ندارند, اما لااقل دیوارى دارند یا اگر دیوار ندارند سقف دارند, اما لانه عنکبوت که از تعدادى تارهاى بسیار نازک ساخته شده نه دیوارى دارد, نه سقفى, نه حیاطى و نه درى. اینها همه از یک سو.
از سوى دیگر مصالح آن به قدرى سست و بى دوام است که در برابر هیچ حادثه اى مقاومت نمى کند, اگر نسیم ملایمى بوزد تار و پودش را درهم مى ریزد. اگر چند قطره باران بر آن ببارد آن را متلاشى مى کند. کمترین شعله آتش به آن برسد, نابودش مى سازد, حتى اگر گرد و غبار بر آن بنشیند, پاره پاره مى شود و از سقف خانه آویزان مى گردد. معبودهاى دروغین این گروه نه سودى دارد و نه زیانى نه مشکلى را حل مى کند و نه در روز بیچارگى پناهگاه کسى هستند.38
آرى فقط او پناه گاه است و بس!

4ـ امر به نماز

دیگر وظیفه در قبال نماز امر به آن است. امر به معروف از فرایض بزرگ مکتب ماست و برترین معروف ها نماز است. معروفى که اگر در جامعه آن گونه که دین خواسته مطرح باشد , ریشه بسیارى از منکرات خشکانده مى شود از ویژگى هاى مردان خدا آن است که امر به نماز دارند. قرآن کریم در مورد حضرت اسماعیل صادق الوعد که این غیر از اسماعیل فرزند حضرت ابراهیم است39 مى فرماید:
... و کان یأمر اهله بالصلوه والزکوه...;40 و این پیامبر پیوسته خاندان خود را امر به نماز و زکات مى کرد....
و در مورد دیگر خطاب به پیامبرصلی الله علیه واله مى خوانیم:
و أمر اهلک بالصلوه واصطبر علیها...;41 و خانواده خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شکیبا باش....
در این دو آیه بر امر اهل به نماز تإکید ویژه است, چرا که اصلاح بنیان خانواده زیربناى سایر اصلاحات است. اگر خانواده ها, الهى شدند جامعه الهى خواهد شد. بر این اساس است که در دو آیه فوق سخن از امر کردن خانواده به نماز است و این در حقیقت راهى برجسته براى نجات خانواده از آتش است همان که در آیه شش سوره تحریم آمده است:
یا ایها الذین آمنوا قوا أنفسکم و اهلیکم نارا وقودها الناس والحجاره...; اى کسانى که ایمان آورده اید خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزم آن انسان ها و سنگ هاست نگه دارید.
از این آیه مى توان رسالت سنگین پدر و مادر را در تربیت معنوى فرزندان استفاده کرد.
در روایتى از پیامبر گرامى اسلام مى خوانیم:
ألا کلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته فالامیر على الناس راع و هو مسوول عن رعیته والرجل راع على اهل بیته و هو مسوول عنهم فالمرئه راعیه على اهل بیت بعلها و ولده و هى مسووله عنهم الا فکلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته;42 بدانید همه شما نگهبانید و همه در برابر کسانى که مأمور نگهبانى آنها هستید مسوولید. امیر و رئیس حکومت اسلامى نگهبان مردم است و در برابر آنها مسوول است مرد نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسوول, زن نیز نگهبان خانواده شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسوول مى باشد. بدانید همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانى که مأمور نگهبانى آنها هستید مسوولید.
اینها برخى از وظایفى بود که ما در قبال نماز ـ این امانت بزرگ الهى ـ داریم امید که امانت دارى شایسته باشیم و در انجام وظایف خویش کوتاهى نکنیم.

ازدور دست تاریخ، آن سوى غدیر؛از دور دست خاطره هاى آفتاب سوزان حجاز، صداى محمد صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏آله به گوش مى ‏رسد. گویى استمداد می کند از زمان؛ گویى یاور مى‏ خواهد از تاریخ؛ گویى مى‏ خواهد خاک ‏هاى گرم غدیر را شاهد بگیرد بر این انتصاب آسمانى.

عید اکمال دین و سالروز اتمام نعمت وهنگامه اعلان وصایت و ولایت امیر المومنین علی بن ابیطالب علیهم االسلام بر ولی عصر ارواحنا فدا و شیعیان وپیروان ولایتش خجسته باد.

امام صادق (ع)

سنگهای زیربنای اسلام سه چیز است : نماز ، زکات و ولایت که هیچ یک از آنها بدون دیگری درست نمیشود. 

اصول کافی جلد 2 صفحه 18

 امام باقر (ع) فرمود

چون جبرئیل بر رسول خدا (ص) در حجة ‌‌الوداع  با [ دستور] اعلان امر علی بن ‌ابیطالب (ع) فرود آمد [ و این آیه را نازل کرد که ] : « ای پیامبر آن چه از پروردگارت بر تو فرود آمده است [ به مردم ] برسان -تا آخر آیه – سوره مائده آیه 67 » فرمود : پیامبر سه روز [از ابلاغ این امر الهی] درنگ نمود تا این که به جحفه رسید و در آن جا نیز از بیم مردم دست او [ علی (ع) را به عنوان امام بعد از خود ] بالا نگرفت. چون در جحفه روز غدیر در مکانی به نام مهیعه فرود آمد ، [برای اجتماع مردم] ندا در داد : نماز برپا می‌شود. مردم جمع شدند و پیامبر(ص) فرمود : چه کسی از شما بر شما سزاوارتر است ؟ فرمود : با صدای بلند گفتند : خدا و پیامبرش. برای مرتبه دوم [این سخن] را فرمود و آنان گفتند: خدا و پیامبرش. در مرتبه سوم نیز [این سخن] را فرمود و آنان گفتند: خدا و پیامبرش. سپس دست علی(ع) را گرفت و فرمود: کسی که من مولای او هستم علی مولای اوست. خدایا دوست بدار کسی که او را دوست می‌دارد و دشمن بدار کسی که با او دشمنی می‌ورزد، یاری نما کسی که او را یاری می‌کند، واگذار کسی را که به یاری او نشتابد؛ زیرا او از من است و من از او هستم و [منزلت] او در برابر من همانند منزلت هارون نسبت به موسی است، جز آن که پیامبری بعد از من نیست. 

تفسیر العیاشی جلد 1 صفحه 332

 امام صادق (ع) فرمود

با فرود آمدن ولایت [ دستور اعلان ولایت امیرالمؤمنین (ع) ] رسول خدا (ص) در غدیر خم فرمود : به علی (ع) با خطاب امیرالمؤمنین سلام کنید. گفتند : آیا این [دستور] از جانب خدا و پیامبرش است ؟ فرمود : آری بحق از جانب خدا و پیامبرش است. سپس فرمود : او امیر مؤمنان است ، امام پرهیزگاران و پیشوای پیشانی ‌سپیدان است. روز قیامت خدا او را بر صراط می‌نشاند و دوستانش را وارد بهشت می‌کند و دشمنانش را وارد آتش[دوزخ]. و خداوند صاحب عزت و جلال [این آیه را فرستاد]: « و سوگندها را پس از استواری آنها مشکنید… _ سوره نحل آیه 91 »

تفسیر القمی جلد 1  صفحه 389

 امیرالمومنین علی (ع) فرمود

رسول خدا (ص) روز غدیر خم [بر سر من] عمامه‌ای ( عمامه به منزلت قدرت و سلطنت {الهی} است ، بحارالانوار جلد 50 صفحه 30 ) نهاد و یک سوی آن را بر شانه‌ام افکند و فرمود: خداوند در روز [غزوه‌های] بدر و حنین مرا به فرشتگانی که عمامه بر سر داشتند یاری نمود و این عمامه حد فاصل میان مسلمانان و مشرکان است.

شرح‌الاخبار فی فضائل الائمةالاطهار (ع) جلد1  صفحه 321

 امام باقر (ع) فرمود

خداوند صاحب عزت و جلال ، پیامبرش را به ولایت علی (ع) فرمان داد و بر او [این آیه را] فرو فرستاد : « جز این نیست که ولی شما خدا و پیامبر است – تا آخر آیه سوره مائده آیه 55 » و ولایت صاحبان امر [ائمه اطهار(ع)] را واجب فرمود. مردم نمی‌دانستند که آن [ولایت] چیست. از این رو خداوند محمد(ص) را فرمان داد تا ولایت را برای آنان تفسیر کند، همان‌گونه که نماز و زکات و روزه و حج را برای آنان تفسیر کرد. چون آن [دستور به اعلام ولایت امیرالمومنین(ع)] از جانب خدا [فرود] آمد، سینه رسول خدا(ص) از آن به تنگ آمد و بیمناک شد که [مردم] از دین خود برگردند و به تکذیب او بپردازند. پس سینه‌اش به تنگ آمد و به پروردگار عزیز و شکوهمندش بازگشت. و خداوند بر او وحی فرمود: «ای فرستاده، آنچه بر تو نازل شده است [به مردم] برسان و و اگر چنین نکنی پیامبری او را نرسانده‌ای و خداوند تو را از [خطرات احتمالی] مردم نگاه می‌دارد. سوره مائده آیه 67» [و از آن پس، پیامبر(ص)] فرمان خداوند را – که یادش والاست – اظهار نمود و به [اعلان] ولایت علی (ع) در روز غدیرخم قیام فرمود و ندای برپایی نماز را [برای تجمع مردم] سر داد و مردم حاضر را فرمان داد تا [ولایت امیرالمومنین(ع) را] به غایبان برسانند.

تفسیر الصافی جلد 2  صفحه 52 – 53

 امام صادق (ع) به نقل از پدران گرامی خود فرمود

چون رسول خدا (ص) علی (ع) را در روز غدیر خم [به امامت و ولایت] منصوب نمود و فرمود هر که من مولای اویم علی مولای اوست ، و این رویداد در شهرها منتشر شد ، [مردی به نام] نعمان بن حرث فهری نزد پیامبر(ص) آمد و گفت : تو از جانب خدا ما را دستور دادی که شهادت دهیم که خدایی جز خدای یکتا نیست و این که تو پیامبر خدا هستی ، و نیز ما را به جهاد و حج و روزه و نماز و زکات فرمان دادی و ما [همه] اینها را از تو پذیرفتیم ، اما تو به اینها بسنده نکردی تا اینکه این جوان را منصوب [به امامت و ولایت] کردی و گفتی : هر که من مولای اویم علی مولای اوست. [حالا برایم بازگو که] این از جانب توست یا فرمانی از جانب خداست ؟ فرمود : سوگند به خدای یکتایی که جز او خدایی نیست، این از جانب خداست. نعمان بن حرث از آن حضرت روی برگردانید و گفت: خدایا اگر حقیقتاً این [امر] از جانب توست، سنگی از آسمان بر ما فرود ببار! [چیزی نگذشت که] خداوند سنگی بر سرش پرتاب کرد و او را بکشت، و خدای تعالی[این آیه را] فرو فرستاد: « تقاضاکننده‌ای تقاضای عذابی را کرد که تحقق یافت. سوره معارج »

تفسیر مجمع‌البیان جلد 5  صفحه 352

 امیرالمؤمنین علی (ع) در یکی از خطبه‌های خود به نام خطبه‌الوسیله می‌فرماید

«رسول خدا (ص) عازم حجة‌الوداع شد ، تا این که به غدیرخم رسید. با دستور آن حضرت چیزی همانند منبر [از جهاز شتران] برای وی ساختند. سپس بر فراز آن رفت و دستم را گرفت [و بالا برد] تا بدانجا که سپیدی زیر بازوانش آشکار شد و با صدای بلند در آن اجتماع [عظیم] فرمود : کسی که من مولای اویم علی مولای اوست؛ خدایا دوستدار او را ، دوست بدار و کسی را که با او دشمنی ورزد دشمن بدار. و [بدین گونه] ولایت خدا بر ولایت من و دشمنی خدا بر دشمنان من قرار گرفت. و در آن روز خدای صاحب عزت و جلال [این آیه را] فرو فرستاد : « امروز دینتان را برایتان کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام ساختم و اسلام را [به عنوان] دین برایتان پسندیدم. سوره مائده آیه 3» پس ولایت من، کمال دین و خشنودی پروردگار بلند یاد [و مرتبه] ‌قرار گرفت

الکافی جلد 8  صفحه 27

 فرات [کوفی] گوید

از امام صادق (ع) پرسیدم : فدایت شوم ، آیا مسلمانان عیدی برتر از عید فطر و قربان و روز جمعه و روز عرفه دارند ؟ فرمود: آری [عیدی دارند که] برتر و بزرگتر و ارجمندترین آنها نزد خدای تعالی است ، و آن روزی است که خداوند در آن دین را کامل کرد و بر پیامبرش [این آیه را] فرو فرستاد: « امروز دین شما را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را [به عنوان] دین برای شما پسندیدم. سوره مائده آیه 3 » گفتم: آن چه روزی است؟ فرمود: هر یک از پیامبران بنی‌اسرائیل که می‌خواست برای جانشین بعد از خود پیمان وصایت و پیشوایی برگیرد، روزی که بدین کار اقدام می‌کرد آن را روز عید قرار می‌داد، و آن [روز غدیر] روزی است که رسول خدا (ص) علی (ع) را پیشوای مردم قرار داد و درباره وی نازل شد آنچه [در شأن حضرتش] نازل شد و در آن [روز] دین را کامل کرد و نعمت را بر مؤمنان تمام گردانید… . [فرات] گوید : گفتم : آن روز چه عملی سزاوارتر است که انجام دهیم ؟ فرمود : آن ، روز عبادت و نماز و شکرگزاری و ستایش خدای تعالی است و [روز] شادمانی به نعمت ولایت ماست که خداوند به شما ارزانی داشته است ، و من دوست می‌دارم که آن روز را روزه بگیرید. 

تفسیر فرات الکوفی  صفحه 118

 عمار بن حریز گوید

روز هجدهم ذیحجه خدمت امام صادق (ع) رسیدم و ملاحظه کردم که ایشان روزه‌ دار هستند. آن حضرت فرمود : این روزی بزرگ است که خداوند حرمت آن را بر مؤمنان بزرگ شمرده ، دین را برای آنان در آن روز کامل و نعمت را بر آنان تمام کرده و عهد و میثاقی را که از آنان برگرفته تجدید کرده است. گفته شد : روزه این روز چه ثوابی دارد ؟ فرمود : آن، روز عید و شادمانی و سرور است و [روز] روزه‌ گرفتن برای شکرگزاری خدای تعالی است و روزه آن با [روزه] شصت ماه از ماههای حرام برابری می‌کند… . 

مصباح المتهجد و سلاح المتعبد صفحه 680

 امیرالمؤمنین (ع) [ در ضمن حدیثی طولانی در توصیف روز غدیر] فرمود

امروز روزی است بلند مرتبه ، که در آن گشایش روی داد و درجه‌ها بلند و دلایل آشکار گشت . و آن ، روز آشکارساختن مقام پیراسته [ امامت و ولایت ] است ، روز کمال دین است ، روز پیمان برگرفته‌ شده [در عالم زر] و روز شاهد و مشهود است ، روز آشکاری پیمانها از دورویی و ناباوری است ، روز بیان حقائق ایمان است ، روز خواری شیطان است ، روز دلیل و برهان است ، این روز جدایی است که آن را دروغ می‌پنداشتید ، این روز ساکنان عالم قدس است که از آن رو گردانید ، این روز هدایت و روز آزمایش بندگان است ، روز راهنمایی طالبان [هدایت] است ، روز آشکارساختن چیزها [کینه‌ها]یی است که در سینه‌ها نهفته و روز هویدا شدن امور ناپیداست… در برخورد با یکدیگر [در این روز] دست یکدیگر را بفشارید و نعمت [بزرگ ولایت] را به هم تبریک بگویید و حاضر به غائب و شاهد به دورمانده [فضیلت این روز را] برساند و توانگر از تهیدست و توانا از ناتوان دستگیری کند ، که اینها را رسول خدا (ص) به من فرمان داده است. 

بحارالانوار جلد 97  صفحه 116 – 118

امام صادق (ع)

ارزش عمل ( عبادت ) در روز عید غدیر برابر با هشتاد ماه است ، و شایسته است آن روز ذکر خدا و درود بر پیامبر (ص) زیاد شود ، و مرد بر خانواده خود توسعه دهد. 

وسائل الشیعه جلد 7 صفحه 325 حدیث 6

امام هادی (ع) به ابواسحاق فرمود

در روز غدیر پیامبر اکرم (ص) برادرش علی (ع) را بلند کرد و به عنوان پرچمدار ( و فرمانده ) مردم و پیشوای بعد از خودش معرفی کرد.ابواسحاق گفت : عرض کردم ، فدایت شوم راست فرمودی.به خاطر همین به زیارت و دیدار شما آمدم ، گواهی میدهم که شما حجت خدا بر مردم هستی.

وسائل الشیعه جلد 7 صفحه 324 حدیث 3

امام رضا (ع)

کسی که در روز غدیر مومنی را دیدار کند ، خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد میکند و قبرش را توسعه میدهد و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زیارت میکنند و او را به بهشت بشارت میدهند. 

اقبال الاعمال

امام صادق (ع)

روزه روز غدیر خم با روزه تمام عمر جهان برابر است.یعنی اگر انسانی همیشه زنده باشد و همه عمر را روزه بگیرد ، ثواب او به اندازه ثواب روزه عید غدیر است. 

  وسائل الشیعه جلد 7 صفحه 324 حدیث 4

امام رضا (ع)

عید غدیر روز تبریک و تهنیت است.هریک به دیگری تبریک بگوید ، هر وقت مومنی برادرش را ملاقات کرد ، چنین بگوید : ((حمد و ستایش خدایی را که به ما توفیق چنگ زدن به ولایت امیرمومنان مولا علی (ع) را عطا کرد)) آری عید غدیر روز لبخند زدن به چهره مردم با ایمان است.

  اقبال الاعمال

ابو سعید گوید

در روز غدیر خم رسول خدا (ص) دستور داد : منادی ندا دهد که : برای نماز جمع شوید.بعد دست علی (ع) را گرفت و بلند کرد و فرمود : خدایا کسی که من مولای اویم پس علی هم مولای اوست ، خدایا دوست بدار کسی را که علی را دوست بدارد و دشمن بدار کسی را که با علی دشمنی کند. 

بحارالانوار جلد 37 صفحه 112 حدیث 4

رسول خدا (ص)

کسی که میخواهد زندگی و مرگش همانند من باشد و در بهشت جاودانه ای که پروردگارم به من وعده کرده ، ساکن شود ، ولایت علی بن ابی طالب (ع) را انتخاب کند ، زیرا او هرگز شما را از راه هدایت بیرون نبرده و به گمراهی نمی کشاند. 

الغدیر جلد 10 صفحه 278

جابربن عبدالله انصاری گوید

از رسول خدا (ص) شنیدم که به علی بن ابی طالب (ع) فرمود : ای علی ، تو برادر و وصی و وارث و جانشین من در میان امت من در زمان حیات  و بعد از مرگ منی ، دوستدار تو دوستدار من و دشمن و کینه توز تو دشمن من است. 

امالی شیخ صدوق

امام باقر (ع)

اسلام  بر پنج پایه استوار شده است : نماز ، زکات ، روزه ، حج و ولایت و به هیچ چیز به اندازه آنچه در روز غدیر به ولایت تاکید شده ، ندا نشده است. 

اصول کافی جلد 2 صفحه 21 حدیث 8

امام کاظم (ع)

ولایت علی (ع) در کتابهای همه پیامبران ثبت شده است و هیچ پیامبری مبعوث نشده ، مگر با میثاق نبوت محمد (ص) و امامت علی (ع). 

سفینة البحار جلد 2 صفحه 691

رسول خدا (ص)

ولایت علی بن ابیطالب (ع) ولایت خداست ، دوست داشتن او عبادت خداست ، پیروی کردن او واجب الهی است و دوستان او دوستان خدا و دشمنان او دشمنان خدایند ، جنگ با او ، جنگ با خدا و صلح با او ، صلح با خدای متعال است. 

امالی شیخ صدوق

امام باقر (ع) از پدر بزرگوارش امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود

شیطان دشمن خدا چهار بار ناله کرد : روزی که مورد لعن خدا واقع شد و روزی که به زمین هبوط کرد و روزی که پیامبر اکرم (ص) مبعوث شد و روز عید غدیر.

  قرب الاسناد

حضرت محمد (ص)

خداوند میفرماید : ولایت علی بن ابی طالب دژ محکم من است ، پس هرکس داخل قلعه من گردد ، از آتش دوزخم محفوظ خواهد ماند.

  جامع الاخبار صفحه 52 حدیث 7

رسول خدا (ص)

ای علی من شهر علمم و تو درب آن هستی ، به شهر جز از راه درب آن وارد نشوند ، تو پیشوای امت من و جانشین من در این شهری ، کسی که اطاعت تو کند سعادتمند است ، و کسی که تو را نافرمانی کند ، بدبخت است ، و دوستدار تو سود برده و دشمن تو زیان کرده است. 

سعد بن ابی وقاص گفت: حدیث منزلت(یا علی انت منی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی) در شأن علی است همانطور که پیامبر(ص) فرمود که نسبت علی به من مانند هارون به موسی است یعنی هارون وصی موسی شد و طبق این گفته علی باید وصی و جانشین پیامبر می شد(سنن ابن ماجه جلد1 صفحه 45)